Zima, której w tym roku właściwie nie było, powoli odchodzi w niebyt, ustępując miejsca pierwszym zwiastunom wiosny. Ja pojechałam szukać ich... do Łodzi. W tym niezwykle interesującym mieście byłam dotąd latem, jesienią i zimą. Wiosną... nigdy. A to błąd, bo właśnie tu znajduje się park, w którym o tej porze roku kwitną jedne z najwcześniejszych kwiatów, cebulice syberyjskie. Park Klepacza, bo o nim mowa, jest niewielki, ale pod koniec marca trawniki zamieniają się tam w niebieskie dywany. Staram się nie poddawać modzie na "turystykę botaniczną", ale muszę przyznać, że coraz częściej ulegam urokowi kwitnących kwiatów, krzewów i drzew. A cebulice, choć nie były jeszcze w pełnym rozkwicie, wyglądały przepięknie!
Wiosnę znalazłam w Łodzi również w modnych przestrzeniach postindustrialnych. Ładna pogoda i ciepłe promienie słońca sprawiły, że wiele restauracji i kawiarni już teraz wystawiło stoliki i leżaki na dwór, pozwalając na relaks na świeżym powietrzu. Mam wrażenie, że z każdym rokiem tych odnowionych kompleksów pofabrycznych jest coraz więcej. Moje ostatnie odkrycie to obsypana nagrodami Fuzja. W ogóle Łódź jest jednym z tych miast w Polsce, w których dobrze się czuję i do których lubię wracać. Bo mimo, że nie zalicza się do najpiękniejszych w naszym kraju, to swoje przemysłowe dziedzictwo potrafi przekuć w atrakcję turystyczną. Czerwona cegła, najlepsze murale w Polsce i muzea z ciekawymi wystawami - to właśnie jest Łódź!
Ja przy okazji każdej wizyty zaglądam do Centralnego Muzeum Włókiennictwa. Tym razem obejrzałam dwie wystawy: "Arkadius. Wielkie namiętności. Konfrontacje" i "Wojciech Sadley. Sacrum i Profanum. Współczesny dyskurs".
Prezentacja dorobku Arkadiusa, właściwie Arkadiusza Weremczuka, jest pierwszą w historii wystawą podsumowującą twórczość jednego z najwybitniejszych polskich kreatorów mody. Pokazano na niej niezwykle ciekawe i odważne jak na swoje czasy kreacje z 14 kolekcji tego projektanta, w tym zaliczanych do najgłośniejszych, m.in: pacyfistycznego manifestu United States of Mind, Pauliny inspirowanej polską sztuką ludową, czy kontrowersyjnej Virgin Mary Wears The Trousers. Niektóre stroje to dzieła sztuki przygotowane jedynie do prezentacji na pokazach mody, ale są i takie, które spokojnie i dziś obroniłyby się na ulicy. Wszystkie są przemyślane i dopracowane w każdym szczególe. Poza ubiorami można zobaczyć również fotografie i filmy z pokazów mody, rysunki Arkadiusa, wycinki prasowe oraz nieco kontekstów w postaci prac innych artystów. I o ile do samych eksponatów nie można się przyczepić, bo wystawa jest faktycznie przekrojowa, to nie do końca pasowała mi sama jej aranżacja. Podobał mi się zamysł ustawienia manekinów na długich podestach, niczym na wybiegu, ale już przepierzenia z łukowatymi wycięciami przypominające nieco... katakumby lub kościelne okna niezbyt. Być może miało to współgrać z kolekcją Virgin Mary Wears The Trousers, ale wyszło tak sobie. Całość jest jednak kolejną w ostatnim okresie wystawą tego muzeum, na którą warto się specjalnie wybrać do Łodzi. Czas jest do 13 lipca 2025 r.
Ekspozycja pt. "Wojciech Sadley. Sacrum i Profanum. Współczesny dyskurs" jest z kolei niewielka. Pokazano na niej tkaniny artystyczne zmarłego w 2023 r. Sadleya, który w swojej twórczości chętnie łączył zagadnienia sacrum i profanum (doskonałym przykładem są prace z cyklu Całuny) oraz korespondujące z nimi dokonania artystów młodego pokolenia: Borysa Górskiego, Julii Klimek, Anny Nowak, Mateusza Pecyny i Magdaleny Skotnickiej podejmujące te same wątki. To nie tylko dyskurs międzypokoleniowy, ale i obrazujący jak bardzo zmieniła się w tym czasie sama sztuka. Tkanina nie jest już jedynie materiałem (nomen omen) artystycznego wyrazu, ale i czymś w rodzaju rekwizytu służącego jako narzędzie do przygotowania sztuk audiowizualnych. Podobało mi się to zestawienie, ale czuję niedosyt, jeśli chodzi o samego Sadleya, który był jednym z najważniejszych twórców polskiej szkoły tkaniny i zasługuje na co najmniej tak duży pokaz jak sąsiednia wystawa Arkadiusa. Wówczas można byłoby zaprezentować także inne, mniej znane aspekty jego artystycznej działalności, jak chociażby... mozaiki, które wspólnie ze Stanisławem Sikorą zaprojektował do wnętrz ośrodka szkoleniowego Centrali Spółdzielni Ogrodniczych w Teresinie. Nie wiem, czy dotrwały do współczesnych czasów. Ja znalazłam je na zdjęciach H. Jurko ilustrujących artykuł zamieszczony w czasopiśmie "Projekt" nr 2/1964 (są na czterech ostatnich czarno-białych zdjęciach, które pochodzą z mojego archiwum i nie były częścią ekspozycji). A wystawę w Centralnym Muzeum Włókiennictwa można odwiedzić do 29 czerwca 2025 r.
Łódź, poza kapitalnymi wystawami w muzeach i wybitnym street artem, może poszczycić się również świetnymi rzeźbami miejskimi. Fotografuję je od lat. Po ostatniej wizycie do mojej kolekcji dołączyła m.in. Fontanna Krystyny Solskiej z ok. 1975 r., którą zobaczyć można w Parku Klepacza oraz zdjęcia odnowionego zegara słonecznego w Parku Śródmiejskim vel Parku Śledzia.
REKOMENDACJE NA KWIECIEŃ I KOLEJNE MIESIĄCE
WYSTAWY
Sopot
4 kwietnia 2025 r. w Państwowej Galerii Sztuki rozpocznie się wystawa Anny Orbaczewskiej pt. "Głośna cisza", na której pokazane zostaną prace malarskie, rysunki oraz instalacja z ceramicznych talerzy ozdobionych naszkliwnymi malunkami. Artystka porusza w nich temat trudnych relacji rodzinnych, niekiedy przemocowych oraz rodzących się na tym tle emocji. Niektóre jej rysunki oraz instalację z talerzy, z erotycznym podtekstem, widziałam już w zeszłym roku na doskonałej ekspozycji pt. "Plamy na słońcu" w Oddziale Bałtyckiej Galerii Sztuki Współczesnej w Słupsku w Centrum Aktywności Twórczej w Ustce. Ta w Sopocie potrwa do 25 maja 2025 r.
Radom
Do 15 czerwca 2025 r. w Dziale Muzealnym Resursy Obywatelskiej w Kamienicy Deskurów obejrzeć można wystawę pt. "Miasto. W Labiryncie wyobraźni" prezentującą twórczość czołowych przedstawicieli polskiej sztuki fantastycznej, wśród których znaleźli się m.in. Wojciech Siudmak, Rafał Olbiński, Tytus Brzozowski, Tomasz Sętowski, Jacek Szynkarczuk, Jakub Różalski, czy Katarzyna Bułka - Matłacz. Artyści prezentują swoje wizje miejskiej przestrzeni. Ekspozycja wykorzystuje również multimedia (prezentowany jest m.in. film animowany ukazujący historię Radomia przygotowany specjalnie na tę wystawę).
Natomiast w Mazowieckim Centrum Sztuki Współczesnej Elektrownia 5 kwietnia 2025 r. otwarta zostanie ekspozycja pt. "Kolekcja Wojciecha Fibaka. Nowe pokolenie" prezentująca obrazy ze zbiorów tego znanego polskiego tenisisty autorstwa artystów młodego pokolenia (w większości dzisiejszych czterdziestolatków). Wiele z tych nazwisk od kilku lat przewija się również na kartach tego bloga np. Wilhelm Sasnal, Karol Radziszewski, Alex Urban, Aleksandra Waliszewska, Martyna Czech, Bartłomiej Flis, Ewa Juszkiewicz, Cyryl Polaczek, czy Konrad Żukowski. Wystawę można odwiedzić do 31 sierpnia 2025 r.
Bydgoszcz
Dwie ciekawe ekspozycje przygotowało Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy (obie prezentowane są w Galerii Sztuki Nowoczesnej na Wyspie Młyńskiej).
Pierwsza, pt. "Archeologia w sztuce", już się rozpoczęła. Obok obiektów sprzed tysięcy lat wykazujących cechy sztuki, zaprezentowano prace artystów współczesnych czerpiące inspirację z archeologii. Pokazano obrazy, rzeźbę (m.in. Józefa Wilkonia), grafikę, instalacje, animacje, a także medale (m.in. projekty Rudolfa Rogattego), monety, banknoty i ekslibrisy. Wystawa potrwa do 17 sierpnia 2025 r.
Drugą, pt. "Olga Boznańska i jej czas", będzie można zwiedzać od 24 kwietnia 2025 r. W tym roku przypada 160-ta rocznica urodzin malarki oraz 85-ta rocznica jej śmierci. Olga Boznańska jest również jedną z patronek 2025 r. Na ekspozycji znajdzie się kilkanaście obrazów artystki osadzonych w kontekście prac innych twórców działających w tym samym okresie, m.in. Stanisława Wyspiańskiego, Anny Bilińskiej-Bohdanowiczowej, Józefa Brandta, Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Józefa Czajkowskiego, Józefa Mehoffera, Konstantego Laszczki, Meli Muter, Zofii Stryjeńskiej, Mai Berezowskiej oraz Hanny Rudzkiej-Cybisowej. Ależ to będzie uczta dla zmysłów! Wystawa zakończy się 24 sierpnia 2025 r.
Kraków
W tegorocznym sezonie letnim w Ogrodach Królewskich na Wawelu gościć będą rzeźby Magdaleny Abakanowicz. Będzie można je oglądać od 25 kwietnia do 28 września 2025 r. I już teraz mogę zdradzić, że wraz z zakończeniem tej ekspozycji Abakanowicz z Wawelem się nie pożegna, ale więcej napiszę już jesienią.
Lublin
Muzeum Narodowe w Lublinie od 26 kwietnia 2025 r. zaprasza na kolejną znakomitą wystawę pt. ""Co babie do pędzla?!" Artystki polskie 1850-1950". Ekspozycja anonsowana była już od ponad roku, więc jestem jej bardzo ciekawa, szczególnie, że wiele zgromadzonych na niej prac jest prezentowych publicznie po raz pierwszy. Celem wystawy jest pokazanie, że kobiety w sztuce przełomu XIX i XX w. to nie tylko wspomniana już Olga Boznańska, Tamara Łempicka, Zofia Stryjeńska, czy Katarzyna Kobro. W Lublinie będzie można poznać przykłady twórczości aż 133 pań! Ja sama ze zdumieniem odkrywam ich dokonania, dziwiąc się, czemu wcześniej nie było o nich głośno! W ubiegłym roku moje serce zdobyła Estera Karp, w tym, po zakopiańskiej ekspozycji pt. "Odważne. Artystki XX-lecia międzywojennego w Paryżu i Zakopanem" - Lela Pawlikowska i Alicja Halicka (prace wszystkich trzech znajdą się na lubelskiej ekspozycji). Daleka jestem od dzielenia sztuki na męską i kobiecą, ale kurczę, to, co zostawiły po sobie artystki tamtych czasów jest naprawdę dobre i cieszę się, że ich nazwiska odzyskują należną im pozycję w polskiej historii sztuki. Czasu na obejrzenie wystawy jest sporo, bowiem zakończy się 5 października 2025 r.
Katowice
Równo przez rok, od 29 marca 2025 r. do 29 marca 2026 r. w Galerii jednego dzieła w Muzeum Śląskim będzie można zobaczyć instalację Tomasza Górnickiego pt. "Dormitorium" złożoną z kilkudziesięciu starych metalowych łóżek z wojskowego szpitala polowego ustawionych w rzędach oraz gipsowych figur dzieci. Całość jest mroczna, niepokojąca i rodząca w głowie odbiorcy mnóstwo pytań o los, jaki spotkał te dzieci i przeznaczenie miejsca, które może kojarzyć się ze szpitalem, sierocińcem, ale i salą do spania podczas kolonii, czy obozów. Taka jest cała twórczość Górnickiego - mi znana głównie z nielegalnych realizacji w przestrzeni Warszawy, które tak szybko jak się pojawiały, tak szybko były demontowane przez służby miejskie (udało mi się na żywo obejrzeć jedną!). Choć tym razem sztuka Górnickiego trafiła pod muzealny dach, dalej nie da się przejść obok niej obojętnie.
WIELKANOC
Jarmarki wielkanocne
Jarmarki wielkanocne, dotąd pozostające nieco w cieniu święcących olbrzymie sukcesy bożonarodzeniowych, od jakiegoś czasu również przebojem zdobywają polskie miasta i... wsie (nie tylko w skansenach). W czasie ich trwania można wziąć udział w rozmaitych zabawach i warsztatach np. malowania jajek, czy robienia wielkanocnych palm oraz zaopatrzyć się w ozdoby świąteczne, koszyczki, ręcznie wykonane pisanki, palmy, zajączki i kurczaczki, a także słodkości z mazurkami i babami na czele, pieczywo, czy swojskie wędliny. Poniżej zebrałam najciekawsze i odbywające się w miejscach mi najbliższych, ale sprawdźcie wydarzenia w swojej okolicy, bo jarmarki organizowane są naprawdę w bardzo wielu lokalizacjach w całej Polsce.
Pałac Ojrzanów: 6 kwietnia 2025 r. W programie znajdą się m.in. konkurs na najpiękniejszą palmę wielkanocną, warsztaty wyplatania koszyków oraz jajek z papierowych słomek, familijne gry terenowe, świąteczne potrawy przygotowane przez koła gospodyń wiejskich, rękodzieło od lokalnych artystów oraz koncert poezji śpiewanej.
Szczecin: Aleja Kwiatowa, 11-13 kwietnia 2025 r. Na odwiedzających czekać będą stoiska z tradycyjnymi wędlinami, serami, pieczywem, wypiekami, miodami, rękodziełem i wielkanocnymi ozdobami, m.in. palmami, pisankami czy koszyczkami. Zaplanowano również konkursy z nagrodami, warsztaty oraz malowanie pisanek.
Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa, 12-13 kwietnia 2025 r. W trakcie jarmarku, podobnie jak w latach minionych, odbędą się pokazy pracy twórców ludowych i rzemieślników z różnych regionów Polski, a ich wyroby (palmy, pisanki, koszyczki, rzeźby, hafty, biżuteria) będzie można kupić na miejscu. W czasie wydarzenia będzie też można poznać zwyczaje i obrzędy ludowe towarzyszące świętom Wielkanocy i okresowi wiosny na wsi obejmujące m.in. prezentację wiosennych prac polowych oraz obrzędów wielkanocnych, pokazy wyrobu białej kiełbasy, żuru i wypieku chleba oraz aranżacje stołów wielkanocnych - ziemiańskiego i chłopskiego.
Poznań: Rynek Łazarski, 13 kwietnia 2025 r. W Poznaniu w tym roku nie odbędzie się kilkudniowy jarmark. Targowiska Poznańskie zapraszają natomiast na jednodniowy Kiermasz Wielkanocny "Złota Niedziela na Rynku Łazarskim".
Piotrków Trybunalski: Park św. Jana Pawła II, 13 kwietnia 2025 r. Festyn Wielkanocny "Na Jaju" tradycyjnie odbędzie się w Niedzielę Palmową. Będzie można na nim kupić świąteczne ozdoby oraz regionalne produkty spożywcze, m.in. sery, wędliny, pieczywo, miód.
Katowice: Katowicki Rynek, 4-21 kwietnia 2025 r. Obok oferty gastronomicznej i rękodzielniczej, na gości czekać będzie mnóstwo atrakcji: kolorowe dekoracje przestrzenne, karuzele, w tym Ślónski Młyn i karuzela wiedeńska oraz wesoły pociąg, bajkowe domki, w których najmłodsi spotkają m.in. śpiewające kurczaki i tańczące zajączki. W soboty i niedziele dzieci będą mogły wziąć też udział w specjalnych pokazach, warsztatach (np. zdobienia pisanek i kraszanek), zabawach, animacjach i konkursach.
Kraków: Rynek Główny, 10-21 kwietnia 2025 r. W krakowskich Targach Wielkanocnych weźmie udział ponad sześćdziesięciu wystawców z Polski i zagranicy. W ich ofercie znajdą się m.in. stroiki, koszyczki na święconkę, palmy, świece, pisanki, ręcznie malowana porcelana, biżuteria, obrusy, serwetki, ozdoby z siana i z drewna, czy też inne wyroby regionalne. Podobnie jak w ubiegłych latach na gości czekać będzie szereg atrakcji, w tym święcenie palm przed kościołem św. Wojciecha oraz pokaz palm i obrzędów wielkanocnych (w Niedzielę Palmową), a także prezentacja stołu wielkanocnego i święcenie pokarmów (w Wielką Sobotę).
Warszawa: Międzymurze Piotra Biegańskiego, 18 kwietnia - 4 maja 2025 r. Podobnie jak w okresie poprzedzającym Boże Narodzenia, wzdłuż murów w sąsiedztwie Placu Zamkowego staną drewniane domki wypełnione świątecznymi dekoracjami, słodyczami, produktami regionalnymi oraz rękodziełem.
Festiwal Pisanek w Żyrardowie
4 kwietnia 2025 r. w Żyrardowie rozpocznie się Festiwal Pisanek. Plac Jana Pawła II zapełni się barwnymi, wielkoformatowymi jajami i rzeźbami zajączków. Dekoracjom towarzyszyć będą stoiska z wielkanocnymi ozdobami oraz gastronomią. Na gości czekać też będzie olbrzymie koło widokowe oraz karuzela dla najmłodszych. Impreza trwać będzie aż do 21 kwietnia 2025 r.
Niedziela Palmowa
W tym roku Niedziela Palmowa przypada 13 kwietnia.
Najbarwniejsze i najciekawsze obchody tego święta odbywają się w Łysych na Kurpiach i w Lipnicy Murowanej, gdzie od wielu lat organizowane są konkursy na najpiękniejszą i największą palmę (w Łysych tym roku konkurs odbywa się już po raz 55!). Palmy przygotowywane są z wielotygodniowym wyprzedzeniem i wkłada się w nie mnóstwo pracy oraz pomysłów. Mieszkańcy, ubrani w odświętne ludowe stroje, biorą udział w uroczystych procesjach. Obchodom towarzyszą też ludowe kiermasze.
Ja trzykrotnie świętowałam Niedzielę Palmową w Łysych. Więcej o tych uroczystościach przeczytacie we wpisach pt. "Niedziela Palmowa na Kurpiach" i "Krepinowy zawrót głowy...".
W Niedzielę Palmową warto wybrać się również do niektórych skansenów. Konkursy wielkanocnych palm, kiermasze, czy inscenizacje i pokazy tradycyjnych obrzędów świątecznych oraz życia codziennego na wsi mają miejsce m.in. w Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu, Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie, Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu (Niedziela Palmowa w skansenie), czy Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.
Wielkanocne Poszukiwanie Pisanek na Plantacji Winorośli w Winnicy Kazimierskie Wzgórza (UWAGA! wydarzenie odwołane ze względu na zniszczenia po przejściu nawałnicy)
Winnica Kazimierskie Wzgórza w Wylągach koło Kazimierza Dolnego zaprasza w Wielką Sobotę na rodzinne świętowanie w plenerze. Rodzice z dziećmi będą mogli wziąć udział w poszukiwaniach pisanek poukrywanych wśród winorośli w przestrzeni plantacji (na ich znalezienie będzie tylko 45 min.!) oraz w warsztatach ozdabiania pisanek. Udział jest płatny (płaci się tylko za dziecko, opiekun bawi się wspólnie z pociechą), ale cena obejmuje również poczęstunek w postaci owoców, słodyczy, naturalnych soków i wody oraz dyplom dla każdego uczestnika. Dorośli będą mogli wziąć udział w spotkaniu w winiarzem połączonym z degustacją sześciu gatunków win i regionalnych przekąsek.
Zawody Na Starym Sprzęcie "O Wielkanocne Jajo"
Zawody Na Starym Sprzęcie Narciarskim "O Wielkanocne Jajo" im. Krystyny Behounek odbywają się tradycyjnie w Zakopanem na Kalatówkach w Poniedziałek Wielkanocny (czyli w tym roku 21 kwietnia). Żeby wziąć w nich udział, trzeba być ubranym w strój z epoki i wyposażonym w sprzęt retro: drewniane narty, buty i kije. Rywalizacja odbywa się na trasie narciarskiej w Suchym Żlebie Kalackim w dwóch kategoriach: jazda stylowa oraz slalom równoległy. W pierwszej konkurencji liczy się elegancja oraz poprawność jazdy na zabytkowych deskach, w drugiej zaś każda para musi być mieszana. Organizatorzy (czyli Hotel Górski PTTK Kalatówki) zapowiadają, że impreza odbędzie się mimo braku śniegu!
Gry i zabawy wielkanocne w Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu
Większość muzeów jest w okresie świątecznym zamknięta. Są jednak takie, które kultywują ludowe tradycje i chcą je jak najwierniej odtwarzać in situ. To oczywiście skanseny. Sierpecki skansen w Poniedziałek Wielkanocny (21 kwietnia 2025 r.) organizuje imprezę plenerową przybliżającą obrzędy i zwyczaje związane z okresem wiosennym oraz wielkanocnym na wsi. A jak Drugi Dzień Świąt Wielkanocnych, to wiadomo - Śmigus Dyngus! W miastach ta tradycja z roku na rok jest coraz mniej widoczna. W sierpeckim muzeum będzie można wziąć udział w zawodach w strzelaniu z sikawek dyngusowych do celu, a także w biciu jaj i grze w kręga. Na odważnych czekać będzie kilkumetrowa huśtawka wielkanocna. Części zabawowej towarzyszyć będzie wystawa tematyczna pt. "Wielkanoc na Mazowszu" prezentowana zabytkowych budynkach.
IMPREZY PLENEROWE
Wrocław
Pamiętacie jak śledziłam rozwój wydarzeń związanych ze sporem o konserwację wrocławskich neonów? Historia właśnie ma happy end! 5 kwietnia 2025 r. dawne reklamy świetlne ponownie rozbłysną na podwórku przy Ruskiej 46. Galę otwarcia uświetni specjalnie na tę okazję przygotowany projekt wizualny, koncert oraz mnóstwo innych atrakcji. Start o godz. 20:00.
(foto: iza & andy)
***
Gdzieś w Polsce to cykl postów, w których znajdziecie migawki z moich krótszych i dłuższych eskapad po naszym kraju. Jest w nich wszystko to, co nie trafia później do wpisów przewodnikowych, bo albo zbyt szybko się dezaktualizuje jak wystawy czasowe w muzeach, albo na blogu już było, albo nie jest wystarczającym materiałem na oddzielny post, a zasługuje na pokazanie jak rozmaite zabytki znalezione gdzieś w drodze - kościoły, kapliczki, miejskie rzeźby, mozaiki, murale, czy inne detale architektoniczne. Gdzieś w Polsce nie uwzględnia też wydarzeń w Warszawie, o których piszę w bliźniaczym cyklu o nazwie Warszawa przyłapana. Kolejne relacje z Polski ukazują się co do zasady przedostatniego dnia miesiąca, ale nie z taką regularnością jak wspomniana Warszawa przyłapana. Zawsze jednak na końcu znajdziecie zapowiedzi wartych uwagi nadchodzących wydarzeń - wystaw, imprez plenerowych, czy atrakcji dla dzieci, bo to właśnie one w dużej mierze wyznaczają mi kolejne kierunki.
