Warszawa przyłapana... w sierpniu 2015

Punkt 17:00 zawyły syreny. Jak co roku. Miasto na minutę zamarło. Główne skrzyżowania we wszystkich chyba dzielnicach utonęły w czerwonym dymie rac. Warszawa uczciła siedemdziesiątą pierwszą rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego. 1 sierpnia o 17:00 stałam na balkonie i obserwowałam zatrzymujące się samochody i przechodniów. W następnych dniach poszłam na spacer szlakiem skromnych, murowanych tablic opatrzonych hasłem "Miejsce uświęcone krwią Polaków poległych za wolność Ojczyzny". Są ich w Warszawie setki, a widniejącymi na nich datami można by pewnie obdzielić cały powstańczy kalendarz (są też wcześniejsze, np. z 1943 r.). Upamiętniają miejsca rozstrzelań ludności cywilnej w odwecie za powstańcze walki. Najwięcej jest w Śródmieściu, na Woli i Mokotowie. Są na nich daty i liczba rozstrzelanych osób. W dwóch miejscach masowych mordów stanęły pomniki - oba na Woli. Pierwszy jest w Al. Solidarności. To jeden z najbardziej wymownych pomników w stolicy. Z jednej strony tylko ślady po kulach i wolskie adresy wraz z liczbą zabitych tam osób. Z drugiej - kształty słaniających się od kul postaci. Żadnych nazwisk. Drugi znajduje się przy Górczewskiej, na skrzyżowaniu z Prymasa Tysiąclecia. Srebrny krzyż z Chrystusem jakby wyciosanym siekierą. To nie przypadek, że pomniki stanęły akurat na Woli. To tu w pierwszych dniach powstania dokonano rzezi jej mieszkańców w odwecie za niepodległościowy zryw. Zginęło od 35 tys. do 65 tys. mieszkańców dzielnicy. Większość zapewne na zawsze pozostanie anonimowa, ale Muzeum Powstania Warszawskiego od kilku lat gromadzi nazwiska tych, których tożsamość udało się ustalić. W tym roku zostały przedstawione publicznie. Jeszcze do 22 października prezentowane będą na wystawie plenerowej "Zachowajmy ich w pamięci" na Cmentarzu Powstańców Warszawy u stóp pomnika Polegli Niepokonani. Nie byłam jeszcze, ale wybiorę się na pewno.

Przedwojennej Warszawy praktycznie już nie ma. Gorzej, że zaczyna znikać także ta z pierwszych lat po wojnie, w dodatku architektonicznie wartościowa. Ostatnio unicestwiono Sezam, teraz mówi się, że następna będzie Emilia. A przecież nic nie stoi na przeszkodzie, by godzić stare z nowym. To doskonale sprawdza się w przypadku detali. Jest w Warszawie kilka miejsc, które mimo zmiany właścicieli, przeznaczenia, często i remontu, zachowały coś co łączy je z tym, co mieściło się tam pierwotnie. Sieciowa kawiarnia Starbucks, która urządziła się na Placu Trzech Krzyży w lokalu, w którym niegdyś mieściła się kawiarnia Lajkonik, odrestaurowała humorystyczne, spontaniczne malowidła na ścianach, które stworzyli stali bywalcy Lajkonika m.in. Zbigniew Lengren (autor słynnego Profesora Filutka z "Przekroju"), Jerzy Flisak, Eryk Lipiński i Anna Gosławska-Lipińska czy Jerzy Srokowski. Z kolei galeria Raster specjalizująca się w sztuce współczesnej, mieszcząca się przy Wspólnej w miejscu, gdzie kiedyś jeden ze sklepów miała spółdzielnia ORNO słynąca z niebanalnej biżuterii, zachowała dawne logo ORNO, a nawet zorganizowała niewielką wystawę jej prac. To bardzo fajne inicjatywy pokazujące klimat Warszawy dawnych lat, który powoli odchodzi w zapomnienie.

Dzisiejsza Warszawa jest za to chyba bardziej widowiskowa. Co roku, 28 sierpnia, z okazji Święta Lotnictwa nad miastem przelatują samoloty z grupy Iskry Biało-Czerwone tworząc na niebie polską flagę. Nie byłam ani na obchodach Dnia Wojska Polskiego, ani na Air Show w Radomiu, więc cieszę się, że chociaż ten przelot udało mi się zobaczyć, choć trwał zaledwie kilka minut, a samoloty leciały bardzo szybko. 

W ostatni weekend sierpnia zwiedzaliśmy Warszawę "na turystę". Robimy tak co roku o tej porze, bowiem rodzice wyjeżdżają na urlop i zostawiają pod naszą opieką swoje śródmiejskie mieszkanie. Traktujemy je trochę jak apartament typu bed & breakfast. To dobry moment, by spojrzeć na Warszawę okiem turysty, nie mieszkańca. Na początek Krakowskie Przedmieście. Po raz pierwszy weszłam na wieżę widokową przy Kościele Św. Anny. Zawsze chciałam to zrobić, ale jakoś dotąd nie było okazji, bo to przecież atrakcja dla przyjezdnych.

Potem Starówka i Nowe Miasto, wreszcie fontanny na Podzamczu. Wstyd się przyznać, ale nigdy nie widziałam ich wieczorem!

No i wreszcie nowy Bulwar Karskiego nad Wisłą. Jest elegancko, ale jak dla mnie dalej nie ma tam życia, choć ludzi w upalny dzień kręciło się sporo. Dwa fajne nowoczesne bary znajdują się na skraju promenady, mniej więcej na poziomie fontann, potem już tylko ławki i leżaki plus platforma widokowa. Mimo posadzonych drzewek, jest betonowo. Najciekawszy jest punkt projektu Wisła Warszawa, gdzie stoi wielka łódka z papieru i gdzie można sobie zrobić zdjęcia z Syrenkami drukowane na miejscu za darmo. Sama rzeka nie wygląda wcale na wyschniętą po trwających niemal cały miesiąc rekordowych upałach.

Bulwar dochodzi do Arkad Kubickiego. I po co my jechaliśmy do Wiednia? Napuszony Schönbrunn może się schować! No dobra, ogród jest mniejszy, ale za to nowocześniejszy. Jest doskonałym uzupełnieniem promenady.

Następny był Ogród Saski. Mam do niego duży sentyment. W dzieciństwie przez rok mieszkałam w tej okolicy z babcią. Przychodziłyśmy tu codziennie karmić kaczki. Do dziś lubię tryskające latem fontanny. Właśnie takie stylowe, bez żadnych multimediów. Chłopakom oczywiście najbardziej podobał się Grób Nieznanego Żołnierza. Jako miłośniczka detali nie mogłam znów nie przyjrzeć się orłom i urnom autorstwa najwybitniejszego polskiego złotnika i metaloplastyka Henryka Grunwalda*, któremu po II wojnie światowej powierzono dekorację rekonstruowanego Grobu Nieznanego Żołnierza, pierwotnie znajdującego się pod kolumnadą zburzonego w czasie wojny Pałacu Saskiego. Choć pałacu nigdy nie odbudowano, pomnik wkomponowano w jego ocalałą część. To kolejny dowód na to jak bardzo Warszawa ucierpiała w czasie wojny.

Na koniec była jeszcze Tamka, przy której w ostatnich latach powstało kilka ciekawych murali. Ulica jest eklektyczna jak cała Warszawa. Są tu budynki z różnych epok, w różnych stylach architektonicznych, a murale są najbardziej współczesnym akcentem. Przed wojną, w kamienicy, której już nie ma, mieszkała moja prababcia. 

Znów uświadomiłam sobie jak wiele jest jeszcze miejsc w Warszawie, których nie znam i jak bardzo miasto zmienia się na moich oczach. Tylko czy aby na lepsze?

* O twórczości Grunwalda pisałam kiedyś na łamach "Spotkań z zabytkami" - numer 3-4/2011 (wszystkie archiwalne numery Spotkań dostępne są na stronie czasopisma - www.spotkania-z-zabytkami.pl).